گرده گل

گرده گل که در واقع مجموعه͏ ای از سلول͏های نر تولید شده در بساک پرچم های گل ها می͏ باشد در امر پرورش زنبور عسل حائز اهمیت است. هریک از دانه͏ های گرده گل متشکل از چندین سلول نر گیاه می͏ باشد. زنبور عسل در جریان ملاقات گلها دانه͏ های گرده را که به موهای سطح بدن وی می͏ چسبند جمع͏ آوری کرده و به سبد گرده که روی پاهای عقب او واقعند منتقل می͏ نماید و به صورت دانه بهم فشرده به کندو حمل می͏ کند.

زنبورها در داخل کندو، گرده͏ های جمع͏ آوری شده را در داخل سلول͏ های شان ذخیره می͏ نمایند. معمولاً مقداری عسل و بزاق دهانی خود را نیز به گرده اضافه می͏ کنند که خصوصیات و ترکیب آن با گرده اولیه متفاوت می͏ باشد و به آن نان زنبور گفته می͏ شود.

نان زنبور از نظر مواد غذائی، ارزش بیشتری برای زنبور عسل دارد ولی نمی͏ توان آن را برای مدت طولانی در انبار نگهداری نمود زیرا کیفیت آن در اثر تخمیر شدن از بین می͏ رود. علاوه بر این ثابت شده است که گرده گل تازه نسبت به نان زنبور تاثیر بیشتری روی تخم͏ ریزی ملکه دارد. مقدار و کیفیت گرده گل جمع͏ آوری شده توسط    کلنی͏ های زنبور عسل بسیار متفاوت می͏ باشد و بستگی به عوامل مختلفی از جمله زمان سال، فراوانی گل های گرده͏ زا، جمعیت و نیاز کلنی͏ ها، شرایط آب و هوایی و غیره دارد. همچنین گرده گل های جمع͏ آوری شده توسط یک کلنی نیز از منابع مختلف می͏ باشد که از نظر کیفیت متفاوتند.

گرده گل به عنوان غذای ضروری زنبور عسل تامین کننده انواع پروتئین͏ ها، چربی ها، قندها، املاح، ویتامین͏ ها و مواد کمیاب می͏ باشد که نقش بسیار مهمی در فیزیولوژی وبیولوژی آن ایفا می͏ نمایند. مقدار گرده گل مورد نیاز سالانه یک کلنی متوسط حدود ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم تخمین زده شده است.

 

ارزش غذایی گرده گل برای زنبور عسل

گرده گل مهم͏ ترین ماده غذایی برای رشد و نمو زنبور عسل می͏ باشد. این ماده خصوصاً برای زنبورهای جوان پرستار که وظیفه تغذیه نوزادان، ملکه و سایر زنبورها را به عهده دارند بسیار حیاتی است. ثابت شده است که طول عمر زنبور عسل و بسیاری از فعالیت͏های طبیعی آن بستگی به گرده گل موجود در کندو دارد.

بطور کلی عدم وجود گرده گل و یا کمبود آن باعث عوارض سو و رفتار غیرطبیعی زنبور عسل می͏ گردد که مهم͏ ترین آن͏ها عبارتنداز: کاهش یا عدم تولید ژله شاهانه، کاهش طول عمر، عدم تولید زهر به مقدار کافی، عدم رشد کافی تخمدان͏ ها، کاهش میزان تخم͏ گذاری ملکه، کاهش تولید موم و شان͏ سازی، حساس شدن نسبت   به بعضی از بیماری͏ ها خصوصاً بیماری نوزما، عدم توان زمستان͏ گذرانی مناسب و غیره.

بدیهی است این عوارض به تدریج موجب کاهش جمعیت کلنی، تقلیل راندمان کار و نهایتاً از بین رفتن کلنی خواهد شد. کمبود گرده گل باعث می͏شود که زنبورهای نر به تدریج به خارج از کندو رانده شده و از بین بروند. در صورتی که ملکه͏ ای در کندو پرورش داده شود از نظر جثه کوچک بوده و عملکرد خوبی نخواهد داشت و بزودی جایگزین خواهد شد. در چنین شرایطی مقدار پروتئین بدن زنبورها در پائیز تقلیل یافته و اغلب این گونه زنبورها از پوسته͏ های شفیره͏ ها، باقیمانده خشک شده غذای لاروها و ترشحات آن͏ها و محتویات داخل بدن زنبورهای مرده تغذیه می͏ کنند.

دیده شده است در صورتی که گرده گل در دسترس کلنی͏ های زنبور عسل نباشد مواد دیگر حاوی پروتئین مثل بذر یا اسپر قارچ ها، هوموس، و مواد مشابه را نیز      جمع͏ آوری می͏ کنند. همچنین گزارش شده است که زنبورها گاهی خاک اره چوب و خاکه ذغال نیز جمع͏ آوری کرده͏ اند ولی ارزش غذایی آنها ثابت نشده است. همان طور که قبلاً اشاره شد گرده گل های جمع͏ آوری شده توسط زنبور عسل از گونه͏ های مختلف گیاهی ارزش و کیفیت متفاوتی دارند و زنبور عسل قادر به تشخیص این گونه تفاوت͏ها نمی͏ باشد. ولی چون زنبور عسل گرده گل ها را از منابع مختلف و متعددی جمع͏ آوری کرده و به صورت مخلوط ذخیره می͏ کند ترکیب نهایی حاصل شده نیازهای وی را برآورده می͏ نماید.

 

منبع: کتاب پرورش زنبور عسل (رحیم عبادی- علی اصغر احمدی)