چگونه زنبورها با یکدیگر حرف می͏ زنند؟
حرف زدن به کمک رقص دایره͏ ای
زنبور شهدآور پس از تخلیه بارش، رقص دایره͏ ای را شروع می͏ کند. به سرعت و با قدم͏ های سریع در همان نقطه͏ ای که هست در یک دایره تنگ راه می͏ رود و مرتب سمت دایره را عوض می͏ کند. به طوری که یک بار به سمت راست و بار دیگر به سمت چپ می͏ رود و دائماً سمت راه رفتنش را تغییر می͏ دهد و بدین طریق یک یا دو دایره ترسیم می͏ نماید. این رقص را معمولاً در شلوغترین نقطه کندو انجام می͏ دهد تا تعداد بیشتری از زنبورها متوجه موضوع گردند.
نزدیکترین زنبورها به زنبور رقاص به دنبالش می͏دوند. در حالیکه شاخک͏ هایشان را به سمت جلو می͏ چرخانند، سعی دارند که با قسمت عقبی بدن زنبور رقاص در تماس مستقیم باشند. آنها هم عین زنبور رقاص وی را روی همان مسیر و دایره͏ ها تعقیب می͏ کنند.
مدت این چرخش می͏ تواند چند ثانیه یا نیم دقیقه و یا یک دقیقه باشد. آنگاه زنبور رقاص رقصش را قطع و خود را از زنبورهای دنبال͏ کننده جدا می͏ سازد تا در یک نقطه دوم و بعدش نقطه سوم و غیره… کمی عسل از عسلدانش بیرون آورده و بین کارگران تقسیم کند و در ادامه هم فوراً به رقص دایره͏ ای بپردازد.
پس از آن ناگاه به سمت سوراخ پرواز و از آنجا نیز به طرف محلی که عسل را در آنجا کشف کرده بود پرواز می͏ کند تا باز عسلدانش را با عسل پر نموده و به کندو برگردد و همان وضع با همان رقص را تکرار نماید.
این رقص͏ها در تاریکی داخلی کندو انجام می͏ گیرد. بنابراین همجنس͏ هایش نمی͏ توانند او را در حال رقصیدن ببینند.
اگر حرکاتش را می͏ فهمند و در تمام پیچ و واپیچ͏های رقص تعقیبش می͏ کنند، دلیلش این است که فقط از حس لامسه و بویائیشان استفاده نموده و به کمک آن͏ها راهنمایی می͏ شوند.
نتیجه اینکه زنبورهای دیگر نیز از وجود عسل یا شربت در نزدیکی کندو آگاه می͏گردند. حال اگر رفتار یکی از زنبورهای تعقیب͏ کننده را با چشم زیر نظر بگیریم خواهیم دید که وی نخست بدنش را با پاها تمیز نموده آنگاه به سمت سوراخ پرواز می͏ رود. درآنجا بعد مدت کوتاهی به پرواز در می͏ آید و مدت زیادی طول نمی͏کشد که خود را به محل عسل یا شربت رسانده و به سایر زنبورها که به وسیله زنبور رقاص قبلاً به آنجا راهنمایی شده بودند ملحق می͏ گردد.
همین زنبورها هم پس از مکیدن مقداری عسل به کندو برگشته و خود نیز نظیر اولین زنبور رقاص به رقص می͏ پردازند. بدین طریق رابطه بین رقص و عسل و زنبورها انکار ناپذیر است. با رقص، زنبورها وجود عسل را به آگاهی سایرین می͏رسانند ولی مسئله این است که آنها را چگونه و با چه وسیله تا این حد دقیق به محل عسل راهنمایی می͏ کنند.
اولین چیزی که به فکر انسان می͏ رسد این است که پس از اتمام رقص، زنبور رقاص به سوراخ پرواز رفته و زنبورهای دنبال͏ کننده نیز به دنبالش به سوراخ پرواز و از آنجا با هم به سمت محل عسل پرواز می͏ کنند. ولی کنترل͏های متعدد و دقیق غلط بودن این فکر را ثابت نموده است.
زنبورهای دنبال͏ کننده پس از خروج از کندو محل هدف را نمی͏ دانند. چون مدتی سرگردان در نزدیکی͏ های کندو پرواز می͏ کنند. آنها به وسیله رقص دایره͏ ای تنها این موضوع را می͏ فهمند که ” در اطراف کندو باید به جستجوی عسل بپردازند” و همین کار را هم می͏ کنند.
پاسخ این است که هنگامی که زنبورعسل مشغول مکیدن شهد از داخل گلی است، مقداری از عطر آن به بدنش می͏ چسبد. وقتی به کندو برمی گردد هنوز بوی آن به مشام زنبورهای دیگر می͏رسد.
هنگام رقص آن عده از زنبورهایی که به دنبال زنبور رقاص می͏دوند و شاخکها (عضو بویایی) را به بدنش می͏سایند کمی از بوی مزبور را جذب نموده به خاطر می͏͏ سپارند و زمانی که از کندو بیرون رفتند فقط دنبال همین بو به جستجو می͏ پردازند.
منبع : کتاب از زندگی زنبورها (نوشته پروفسور کارل فون فریش- ترجمه دکتر مهندس نعمت اله شهرستانی)
