تبدیل شهد به عسل و ذخیره کردن عسل

برای تبدیل عسل از شهد گلها دو سری مراحل یا فعل و انفعالات دخالت دارند:

الف- فعل و انفعالات شیمیایی بر روی قندها
ب- فعل و انفعالات فیزیکی که باعث تنظیم رطوبت عسل و یا از دست دادن آب اضافی آن می گردد.

پس از آن که شهد به عسل تبدیل گردید درب سلول های محتوی عسل به وسیله زنبورها با استفاده از موم بسته می شود. مقدار قندهای موجود در شهد گلها متغیر است ولی تمام آنها حاوی مقادیر متفاوتی ساکاروز می باشند.

به واسطه عمل آنزیم انورتاز که در دستگاه گوارش زنبور تولید می شود ساکاروز شکسته و به قندهای ساده گلوکز و فروکتوز تبدیل می شود.

پس از آن که زنبور کارگری که وظیفه تبدیل شهد به عسل را عهده دار است شهد را از زنبور چراکننده دریافت نمود به گوشه ای خلوت در داخل کندو رفته و قطره ای از آن را به محل قطعات دهانی     بر می گرداند و شروع به یک سری فعالیت های فیریکی بر روی آن می کند.

بدین ترتیب که با باز و بسته کردن آرواره ها و خرطوم خود مرتباً آن قطره را به عقب و جلو می برد و آنقدر این کار را تکرار می کند تا آب اضافی آن را تبخیر نماید.

مراحل تغییر و تحولات شیمیایی یعنی عمل انورتاز برای تبدیل ساکاروز به گلوکز و فروکتوز از همان ابتدای جمع آوری شهد شروع می شود و تا پایان مرحله عملیات فیریکی نیز ادامه دارد ولی ممکن است این عمل تا اینجا پایان نپذیرد. در هر صورت پس از پایان عملیات فیزیکی روی شهد زنبور کارگر مربوطه در جستجوی سلول های  خالی و یا نیمه خالی برای تخلیه عسل می پردازد تا اینکه بالاخره آن را در سلول ها تخلیه نماید.

هنگامی که شهد زیادی به داخل کندو آورده می شود، رنبورهای کارگر بلافاصله اقدام به تبدِیل آن به عسل نمی نمایند بلکه ابتدا آن را در سلول ها قرار می دهند و بعداً سر فرصت  اقدام به تبدیل  می کنند.

برای تبدیل شهد به عسل ساعتها وقت مصرف می شود. لازم است در اینجا به واژه های شهد، عسل خام و عسل رسیده توجه شود.

شهد مایع شیرینی است که توسط غدد شهدزای گیاهان ترشح می شود و توسط زنبورها به کندو آورده می شود. از زمانی که شهد به کندو آورده می شود و در سلول های شان  مستقر می شود تا قبل از اینکه غلظت آن به حد عسل طبیعی برسد به آن عسل خام گفته می شود.

عسل رسیده موقعی حاصل می شود که ترکیب عسل خام و غلظت آن تغییر یافته و به صورت عسل طبیعی درآمده و در سلول های شان ذخیره گردد.

مطالعاتی که در ۱۹۳۳،Park انجام داده مبین اینست که شهدی که حاوی ۴۵ درصد قند بود پس از آن که توسط زنبورها در سلول های شان به صورت عسل خام ذخیره گردید حاوی ۶۰ درصد قند      می باشد و این افزایش غلظت صرفاً به خاطر عملیات فیزیکی است که زنبورها در همان مراحل اولیه روی آن انجام داده اند.

سرعت تبدیل شهد به عسل علاوه بر عوامل فوق به یک سری فاکتورهای دیگر از جمله :

شرایط آب و هوائی

شرایط شهد موجود در طبیعت

جمعیت کلنی

مقدار و غلظت شهد  آورده شده در کندو در واحد زمان

مقدار حجره های خالی قابل استفاده

درجه حرارت

رطوبت و تهویه داخل  کندو بستگی دارد.

سرعت تبدیل شهد به عسل در داخل کندو نسبت مستقیم با درجه حرارت و نسبت معکوس با رطوبت داخل کندو دارد.

بقیه فاکتورها نیز به نسبت های مختلف موثرند. جریان هوا در داخل کندو، سرعت تبخیر آب شهد را افزایش می دهد. به همین دلیل در مواقعی که رطوبت محیط خارج بیشتر از داخل کندو باشد نتیجه برعکس است و عسل به واسطه خاصیت رطوبت پذیری اش مقداری از رطوبت هوا را گرفته و رقیق می شود.

مطالعات محققین نشان داده است که لزوم عمل تهویه در جریان تبدیل شهد به عسل خصوصاً هنگام تابستان بسیار حائزاهمیت است و به ازا هر زنبور چراکننده و آورنده شهد تقریباً دو زنبور در داخل کندو مشغول عملیات تبدیل شهد به عسل خواهند بود.

 

منبع: کتاب پرورش زنبور عسل- رحیم عبادی، علی اصغر احمدی