بره موم چیست؟
بره موم یک مخلوط صمغی طبیعی است که توسط زنبورهای عسل از مواد جمع‌آوری شده از قسمت‌هایی از گیاهان، جوانه‌ها و ترشحات آنها تولید می‌شود. نام دیگر بره موم چسب زنبور عسل است.
زنبورهای عسل به دلیل ماهیت مومی و خواص مکانیکی آن، از بره موم در ساخت و ترمیم کندوهای خود برای درزگیری منافذ و شکاف‌ها و صاف کردن دیواره‌های داخلی و به عنوان یک سد محافظ در برابر مهاجمان خارجی مانند مار، مارمولک و غیره و یا در برابر تهدیدات جوی مانند باد و باران استفاده می‌کنند.
زنبورها بره موم را از گیاهان مختلف، در منطقه آب و هوای معتدل عمدتاً از صنوبر جمع آوری می‌کنند. بره موم در سراسر جهان از محبوبیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.
عسل و بره موم اثرات مفیدی بر سلامت انسان دارند. از زمان‌های قدیم بره موم به طور گسترده توسط انسان، به ویژه در طب رایج قدیم برای درمان چندین بیماری استفاده شده است. مصری‌ها از بره موم برای مومیایی کردن اجساد خود استفاده می‌کردند، زیرا به خوبی از خواص ضد پوسیدگی آن مطلع بودند.
اینکاها از بره موم به عنوان یک عامل تب‌بر استفاده می‌کردند. پزشکان یونانی و رومی از آن به عنوان ضدعفونی‌کننده دهان و به عنوان یک محصول ضدعفونی‌کننده و التیام‌بخش در درمان زخم استفاده می‌کردند که برای درمان موضعی زخم‌های پوستی و مخاطی تجویز می‌شده است. بره موم به عنوان یک داروی رسمی در فارماکوپه‌های لندن در قرن هفدهم ذکر شده است.
بره موم به دلیل فعالیت ضدباکتریایی خود، بین قرن ۱۷ و ۲۰ در اروپا بسیار محبوب شد. در ایتالیا چسب زنبور عسل به عنوان لاک ویولن توسط استرادیواری استفاده شد. در اواخر قرن نوزدهم، بره موم به دلیل خواص درمانی آن بسیار مورد استفاده قرار گرفت و در جنگ جهانی دوم به دلیل کاهش مشهود مشکلات ریوی و بهبود اشتها، از آن در چندین کلینیک شوروی برای درمان سل استفاده شد.
در کشورهای بالکان از بره موم برای درمان زخم‌ها و سوختگی‌ها، گلودرد و زخم معده استفاده می‌شد. اولین کار علمی با بره موم در سال ۱۹۰۸ منتشر شد که شامل خواص شیمیایی و ترکیب آن بود.
امروزه بره موم یک داروی طبیعی است که در بسیاری از فروشگاه‌های مواد غذایی سالم به اشکال مختلف برای استفاده موضعی یافت می‌شود. همچنین در لوازم آرایشی یا به عنوان داروهای جایگزین محبوب برای خوددرمانی بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود.
کاربردهای ضدمیکروبی فعلی بره موم شامل فرمولاسیون‌هایی برای سندروم سرماخوردگی (عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، سرماخوردگی معمولی و عفونت‌های شبه آنفولانزا)، ترمیم زخم، درمان سوختگی، آکنه، هرپس سیمپلکس و هرپس تناسلی و نورودرماتیت است.همچنین از بره موم در دهانشویه‌ها و خمیردندان‌ها برای پیشگیری از پوسیدگی و درمان التهاب لثه و استوماتیت استفاده می‌شود.
به طور گسترده‌ای در لوازم آرایشی و بهداشتی و در غذاها و نوشیدنی‌های بهداشتی استفاده می‌شود. به صورت تجاری به شکل کپسول، محلول‌های دهان شویه، کرم‌ها، قرص‌های پاستیل گلو، پودر و همچنین در بسیاری از محصولات تصفیه شده که موم از آن جدا شده است، موجود است. به دلیل خواص ضدمیکروبی، ضدویروسی و آنتی‌اکسیدانی آن، به طور گسترده در پزشکی انسانی و دامپزشکی، داروشناسی و آرایشی استفاده می‌گردد.
ویژگی بره موم
بره موم ماهیتی چربی‌دوست، سخت و شکننده دارد و با حرارت دادن، نرم، انعطاف پذیر، صمغی و بسیار چسبنده می‌شود. دارای بوی معطر مشخص و مطبوعی است و رنگ آن از سبز زرد تا قرمز و تا قهوه‌ای تیره بسته به منشا رزین‌ها و سن آن متغیر است. اما حتی بره موم شفاف نیز گزارش شده است.
ترکیب بره موم
بره موم مخلوط پیچیده‌ای است که از ترکیبات آزاد شده از زنبورعسل و ترکیبات مشتق شده از گیاهان ساخته می‌شود. به طور کلی، بره موم خام از حدود ۵۰ درصد رزین، ۳۰ درصد موم، ۱۰ درصد اسانس، ۵ درصد گرده و ۵ درصد از ترکیبات آلی مختلف تشکیل شده است. بیش از ۳۰۰ ترکیب در نمونه‌های مختلف شناسایی شده است و مواد جدید هنوز در طی بررسی خصوصیات شیمیایی انواع جدید بره موم در حال شناسایی است. نسبت مواد مختلف موجود در بره موم به مکان و زمان جمع‌آوری آن بستگی دارد.
روش های تحلیلی زیادی برای جداسازی و شناسایی ترکیبات بره موم استفاده شده است و مواد شناسایی شده به گروههای زیر از ترکیبات شیمیایی مشابه تعلق دارند:
پلی‌فنولها: اسیدهای بنزوئیک و مشتقات؛
الکل سینامیک و اسید سینامیک و مشتقات آن
هیدروکربن‌های سسکوی ترپن و تری ترپن؛
مشتقات بنزآلدئید؛
سایر اسیدها و مشتقات مربوطه؛ الکل‌ها، کتون‌ها و ترکیبات هتروآروماتیک؛
الکل‌های ترپن و سسکوی ترپن و مشتقات آنها. هیدروکربن‌های آلیفاتیک؛
مواد معدنی؛ استرول‌ها و هیدروکربن‌های استروئیدی؛
قندها و اسیدهای آمینه.
همانطور که انتظار می‌رود، ترکیبات فرار (تولید شده توسط گیاهان) در مقادیر کم وجود دارند. گمان می‌رود که قندها به طور تصادفی در حین انبساط بره موم و یا عبور زنبورها از روی رزین وارد بره موم می‌شوند. برخی از ترکیبات در تمام نمونه‌های بره موم رایج است و خصوصیات آن را تعیین می‌کند.
بره موم با منشأ متفاوت حاوی ترکیبات مختلف است. برخی از ترکیبات در نمونه‌های بسیاری از مکان‌های مختلف وجود دارد. برخی از ترکیبات در نمونه با منشا گیاهی خاص وجود دارد.
ترکیبات اصلی ضروری که مسئول فعالیت‌های بیولوژیکی در بره موم هستند، پلی‌فنل‌ها، اسیدهای معطر و اسیدهای دی ترپنیک هستند، اما تعداد بسیار کمی از انواع مختلف بره موم در ترکیبات بیولوژیکی اصلی شان متفاوت بوده اند.
منبع: مقاله Propolis: A Wonder Bees Product and Its Pharmacological Potentials
